ایران 548 و قاره اروپا 750 گونه پرنده دارد اما کشورمان سهمی از بازار گردشگری پرنده‌نگری در دنیا ندارد
غفلت ایرانیان از سرمایه‌گذاری در پرنده‌نگری و توسعه پایدار
ایران با دارا بودن بیش از 548 گونه پرنده یکی از کشورهای دارای ظرفیت بالا برای توسعه پرنده نگری محسوب می‌گردد برای اینکه میزان با ارزش بودن این تعداد را متوجه شویم، بد نیست بدانیم کل قاره اروپا در حدود 750 گونه پرنده دارد از 548 گونه پرنده ایران حداقل 375 گونه مهاجر هستند و بخشی از سال را در ایران می‌گذرانند این موضوع باعث گردیده است که پرنده نگری در فصل زمستان، کاملا متفاوت از تابستان در ایران باشد.
پرنده‌نگری چیست و چرا باید به فکر توسعه آن در ایران باشیم
اگر تا کنون دقایقی رو صرف مشاهده رفتار پرندگان شهر و روستای خود کرده باشید و از دیدنشان لذت برده باشید، اساسا شما یک پرنده نگر هستید، گرچه یک پرنده نگر تازه کار و کم تجربه، پرنده نگری شاخه ای است از اکوتوریسم که در آن افراد با به دست گرفتن یک دوربین دو چشمی، یک دفترچه یادداشت و یک کتاب راهنما به طبیعت یا پارک ها رفته و پس از یافتن پرندگان، آنها را به وسیله دوربین دو چشمی مشاهده می‌کنند، سپس خصوصیات پرنده مشاهده شده را در دفترچه یادداشت نوشته و از روی خصوصیات نگاشته شده، پرنده مورد نظر را در کتاب راهنما شناسایی می‌کنند. به طور مثال تصور کنید که بفهمید پرنده ای که مشاهده کرده اید، یک بادخورک است از طریق کتاب و منابع دیگر بیشتر در مورد آن مطالعه می‌کنید و متوجه می‌شوید بادخورک ها هیچ گاه نمی‌وانند بنشینند و در حدود 10 ماه از سال را پرواز می‌کنند آنها در پرواز می‌خوابند، غذا می‌خورند و یا حتی جفت گیری می‌کنند.
اما چرا باید به فکر توسعه پرنده نگری در ایران باشیم؟ نگارنده دو دلیل را مهم ترین پاسخ های این سوال می‌داند، اولاً پرنده نگری عاملی است برای آشنا کردن مردم دنیای امروز با پرندگان، در روزگاری هستیم که زندگی پر دغدغه شهری، فشار اقتصادی و هرچه بیشتر صنعتی شدن سکونت گاه های انسانی باعث گردیده هر روز بیش از روز قبل از طبیعت و زیبایی ها و شگفتی هایش دور شویم. در این میان پرندگان از معدود عناصر طبیعت و حیات وحش هستند که با زندگی شهر و روستا خود را سازگار کرده و در هر جایی قابل مشاهده هستند.
اما دلیل دوم درآمد حاصل از پرنده نگری است، درحالى که در کشور آمریکا تنها تماشا و عکاسى از پرندگان در تالاب هاى این کشور تا 31 میلیارد دلار درآمد اقتصادى براى دولت ایجاد مى‌کند اما سهم ایران با وجود این همه جاذبه‌های طبیعى بى بدیل نزدیک به صفراست. واقعیت این است که ایران سهمی مالی از بازار گردشگری پرنده نگری در دنیا ندارد. تعداد پرنده نگرانی که برای مشاهده پرندگان به ایران می آیند در سال به 100 نفر نمی‌رسد و در خود ایران هم تعداد پرنده نگرانی که مشغول ایرانگردی با این هدف هستند به 500 نفر نمی‌رسد. چنانچه در این فعالیت سرمایه گذاری شود، درآمدی حاصل کشور می‌شود که برای آن از هیچ منبع محدودی استفاده نشده و به معنای واقعی کلمه توسعه پایدار است.
توسعه پرنده‌نگری در ایران روبه افزایش است
در ایران قدم هایی نیز برداشته شده است، برای مثال از سال 82 درس پرنده نگری از دروسی است که راهنمایان گردشگری باید آن را بگذرانند و از سال 88 اولین باشگاه خصوصی پرنده نگری در تهران آغاز به کار کرد پس از آن باشگاه های دیگری در شهرهای اصفهان، شیراز، مشهد، مریوان و در این اواخر بوشهر هم آغاز به کار کردند، در حال حاضر سایت های پرنده نگری پارک شهر تهران، کانی برازان و مریوان مشغول به خدمات رسانی به مردم بوده و اولین مرکز پرنده نگری کشور به تازگی در پارک صفه اصفهان تاسیس شده است به نظر می‌رسد سرعت توسعه پرنده نگری در ایران رو به افزایش است.
برای توسعه بیشتر در پرنده نگری به نظر می‌رسد بیش از هر چیز نیازمند اطلاع رسانی به مردم هستیم. مردم ایران فراموش کرده اند که مرغ حق، چیست، گمان می‌کنند همای سعادت افسانه ای است در کتاب ها و فکر می‌کنند جای بلبل در قفس است نیاز داریم به مردم بگوییم همای سعادت همچنان در جوارشان زندگی می‌کند، لک لک ها می‌توانند هنوز بر سقف خانه هایشان لانه بسازند و پرستوها هنوز پیام آور بهارند، پس از آن نیاز داریم باشگاه های پرنده نگری را در کشور بیشتر کنیم برای ورود پرنده نگران خارجی به کشور، باید راهنمایان پرنده نگری محلی داشته باشیم افرادی که پرندگان محل زندگی خود را به خوبی شناخته و در کمترین زمان به گردشگران نشان دهند ارگان های مرتبط با حفاظت طبیعت، باید بیش از پیش به حفاظت پرندگان اهتمام ورزند و نگذارند آخرین ذخایر طبیعی کشور به تاراج رود.
نگارنده امید دارد که خوانندگان محترم این مطلب، پس از اتمام مطلب دقایقی را صرف خواندن در مورد پرندگان ایران کنند و حداقل یک بار به قصد پرنده نگری روز را بگذرانند و از مشاهده پرندگان بی نظیر کشور لذت ببرند. امید که مشاهده سبزقبا، زنبورخوار، ماخی خورک و سینه سرخ یادآور این شود که پرندگان رنگارنگ و زیبا فقط متعلق به کشورهای استوایی و آفریقا نیست بلکه متعلق به ما نیز هست و تنها چیزی که برای مشاهده آنها نیاز داریم، کمی دقت بیشتر است و بس.
ایمان ابراهیمی
مدیرعامل انجمن پرنده شناسان آوای بوم
سرپرست مرکز پرنده نگری اصفهان