به گزارش پایگاه خبری طبیعت گردشگران ،ایران از قدیمیترین کشورهای جهان است و هنوز هم با وجود این همه پیشرفت، باز هم رد پای تاریخی را میتوان در جای جای آن پیدا کرد. از موزهها و کاخهای بینظیرمان بگیرید تا معماری خانهها و مساجدمان، همگی نشاندهنده فراز و نشیبهای تاریخی ما هستند.
در اکثر شهرها و شهرستانهای ایران بافت قدیمی شهر، معماری جذابی دارد و بوشهر هم از این قاعده مستثنی نیست. اما آنچه بافت قدیمی شهر بوشهر را برای بوشهر گردی متمایز میکند، نوع معماری بناهاست که ترکیبی از معماری ایرانی و هندی است.
تمام عمارتها نمایی به رنگ سفید یا زرد دارند و از سنگهای مرجانی و گچ ساخته شدهاند. در پوشش سقفشان از بوریا و چوب صندل استفاده شده است و جنس در و پنجرهها نیز از چوب ساج است که محصول کشورهای آفریقایی است. اگر کمی دقیقتر شویم، میبینیم که جاهای دیدنی بوشهر (یا هر شهر دیگر) را میتوان در لا به لای چنین موارد ریزی هم دید.
بافت قدیمی شهر بوشهر
به دلیل بندری بودن این شهر، بیشتر تاجران شهر خانههایشان را نزدیک به بندر میساختند و به همین دلیل بافت قدیمی شهر به دریا نزدیک است. بعضی عمارتها دو بخش مسکونی و تجاری داشتهاند: بخشی که اهل منزل سکونت میکردند و بخش دیگری به عنوان محل کار و کسب صاحب خانه.
زندگی در مناطقی به گرمی جنوب باعث میشود که مردم تا جایی که میتوانند از طبیعت برای خنک شدن استفاده کنند. یکی از این راهها، استفاده از معماری بهینه است. یعنی چه؟ یعنی دیوارها، حجرهها، پنجرهها و طاقچههای خانهها در بافت سنتی بوشهر طوری طراحی شدهاند که نهایت استفاده را از جریان باد ببرند.
بیشتر بناهای این مناطق دیدنی بوشهر «شناشیر» دارند. خیلی ساده بخواهیم بگوییم، شناشیرها در حقیقت نوعی بالکن چوبی و کرکرهای هستند که جلوی پنجرهها ساخته میشدند و مشرف به حیاط کوچه بودهاند.
در فصلهای بهار و تابستان، این شناشیرها پر میشوند از گلدانهای پرگل! اگر به بافت سنتی بوشهر سر زدید، حواستان به درهای چوبی این منطقه نیز باشد. در ساخت این درها از هیچ میخ یا بست فلزی استفاده نشده و دقالبابهای زیبایی دارند.
محلههای دهدشتی، شنبدی، کوتی و بهبهانی چهار محلهی قدیمی و از مهمترین مناطق بوشهر محسوب میشوند. همچنین بهتر است بدانید که شناشیر را به صورت «شناشیل» هم میگویند.
مناطق بوشهر
جاهای دیدنی بوشهر فهرستی بلند بالا دارد که ریشهر، آبانبار قوام، خانه قاضی، عمارت ملک، گور دختر، عمارت دهدشتی، مدرسهی گلستان، امامزاده عبدالمهین، قبر ژنرال انگلیسی، آرامگاه اصفهانی، معبد خدادریا، کلیسای مسیح مقدس، قلعهی هلندیها، کنیسهی یهودیان، قبرستان انگلیسیها و عمارت حاج رییس بخشی از این فهرست جاهای دیدنی بوشهر هستند.
تاریخچه بافت قدیمی بوشهر
این بافت تاریخی که به مساحت ۳۸ هکتار است شامل ۴ محله دهدشتی، کوتی، بهبهانی و شنبدی بوده که در شبه جزیره بوشهر قرار گرفته است. همانطور که گفته شد این بافت قدیمی از نادرترین و بینظیرترین بافتهایی تاریخی کشور است که از نظر اقلیم ساخته شده؛ به صورتی که در کوچههای تنگ و باریک آن با یک وزش کوچک باد شاهد کوران هوا هستیم. از زیباییهای خیره کننده و دیدنی بافت قدیم بوشهر، میتوان از بالکنهای چوبی یا شناشیل نام برد که به طرز زیبایی از بدنه ساختمانها بیرون زده است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید خاصیت این شناشیلها، ایجاد امکان دید از درون بالکن است.
این نما با ظاهر خاص خود، درون گرایی مسلمانان خانه را به رخ میکشد. طبق تحقیقات انجام شده شناشیلها نمایی از خصوصیت معماری دوره عثمانی است. اگر بخواهیم بیشتر در مورد این بنا صحبت کنیم باید بگوییم که شناشیلها به اندازهای فضای خانه را مانند پنجره باز میکند و شبکههایی که از جنس چوب هستند نسیم دریا را به فضای داخلی هدایت میکنند. البته این تکه چوبهایی که با نظم کنار هم چیده شده وظیفه سایه بانی و کاهش دما در فضای داخلی اتاقها را نیز بر عهده دارند. ابعاد شناشیل از ۲ یا ۳ متر تا حدود ۲۰ متر، در تغییر است.
بخشهای مختلف بافت قدیمی بوشهر
یکی از عناصر اصلی و کاربردی در بافت قدیم، پشت بامها و جان پناهها بوده است. مردم معمولاً در شرایط آب و هوایی خاصی، به هنگام شب برای استراحت به پشت بامها میرفتند و از هوای دل پذیر پشت بام لذت میبردند. همانطور که در پاراگرافهای قبلی گفته شد تشکیل دهنده بافت قدیمی بوشهر؛ بهبهانی، شنبدی، دهدشتی و محله کوتیها بودهاند که در این نوع محله بندی، قومیت هر فرد نقش اصلی را ایفا کرده است. نام گذاری محلههای آن با توجه به سکنه اولیه آنها صورت گرفته است. به عبارتی؛ زمانی که هر طایفه و قومی قسمتی از شهر را برای زندگی خود برمیگزید اسم محلهها انتخاب میشد.
گفته میشود که قدمت این بافت تاریخی، به دوره حکومت نادر شاه افشار برمی گردد. در آن زمان نادر شاه افشار با تأسیس پایگاه دریایی نادرشاه در خور بوشهر که در قسمت این بندر بوده و با نام خور نادری شناخته میشده، بندر بوشهر از یک روستای کوچک ماهیگیری به یک بندر مهم تبدیل شد. پس از آن رونق و آبادانی این بندر رشد کرد و در دوره زندیه به دلیل مسافت کم تا پایتخت ایران که شیراز بود، اهمیت این بندر افزایش یافت. شما میتوانید با سفربه این بافت، با بخش مهمی از آداب و رسوم و فرهنگ مردم بوشهر آشنا شده و حتی بخشی از سوغات بوشهر را در همین منطقه تهیه کنید.
عناصر تشکیل دهنده بناها در بافت قدیم بوشهر
بافت تاریخی بوشهر با حدود ۳۸ هکتار وسعت، هزار خانه را در خود جای داده است که از این تعداد حدود ۴۰۰ بنا در محدوده بافت تاریخی قرار دارد. لازم به ذکر است که تاکنون ۹۰ عمارت نیز به ثبت ملی درآمدهاست. با سفر به بافت قدیمی بوشهر میتوانید مواردی را مشاهده کنید کع مربوط به ۲۵۰ سال پیش است. خانههایی که در این بافت وجود دارند از منحصر به فردترین و زیباترین بافتهای مسکونی ایران به شمار میروند.
خوب است بدانید زمانی که بوشهر دروازه ورود ملل مختلف به ایران بشمار می رفت دوران شکوفایی آن در دوران حکومت قاجار بود. همانطور که گفته شد این بافت تاریخی با بناهای منحصر به فردی که شامل عمارتهای زیبا مربوط به دو و نیم قرن پیش است یا ساختمانهای کنسولگری کشورهای مختلف که در جای جای این بندر وجود داشته و مراکز مذهبی مانند مساجد، حسینیه و کلیساها که همه نوع مذهبی را در برمیگرفته و حتی بازار قدیمی بوشهر و کوچه های زیبا؛ به طوری است که هر بینندهای با ورود به داخل بافت محو تماشای این نوع معماری میشود. بافت تاریخی بوشهر در ساحل خلیج فارس در راس مثلثی دارای تو رفتگی قرار گرفته است.
