رشته کوه زیبای دنا در زاگرس؛ قله قاش مستان

رشته‌کوه دنا دارای 49 قله بالای 4000 متر می‌باشد. دنا با بزرگترین مجموعه قله‌های 4000 متر در ایران همچون گوهری بی‌همتا در میان رشته‌کوه‌های ایران می‌درخشد.
دنا دارای خط‌الرأسی به طول تقریبا 90 کیلومتر است و بین سه استان کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان و فارس واقع شده است. ارتفاع قله قاش مستان 4450 متر می‌باشد که بلندترین قله در رشته‌کوه دنا است.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی طبیعت گردشگران، به مناسبت صعود گروه کوهنوردی مجتمع مطبوعاتی اصفهان به قله قاش مستان، گزارشی از رشته کوه زاگرس و قله قاش مستان را با هم مرور می کنیم.

بر خلاف تصور رایج، دنا یک قله نیست؛ بلکه رشته‌کوهی در زاگرس است که از شمال‌غربی تا جنوب‌شرقی کشیده شده است و به سه رشته اصلی و یک رشته فرعی عمودی توسط سه گردنه بیژن، مورگل غربی و پوتک تقسیم می‌گردد.
رشته‌کوه زاگرس زیبایی و آبادانی را از شمال‌غرب تا جنوب‌شرق به ایران ارزانی داشته است. رشته‌کوه‌های دنا، زردکوه و اشترانکوه سه مجموعه چهارهزاری در زاگرس هستند که بهشتی زیبا برای عاشقان طبیعت ایران ایجاد نموده‌اند و کوهنوردان را از سراسر ایران به سوی خود فرا می‌خواند.
رشته‌کوه دنا از 20 کیلومتری شرق یاسوج آغاز شده و تا 70 کیلومتری شمال‌غرب آن ادامه می‌یابد. این کوه از شمال غرب (روستای کتا) آغاز و به سمت جنوب‌شرق (منطقه کاکان) امتداد یافته است که بیش از 80 کیلومتر طول دارد و دارای 15 کیلومتر پهنای متوسط است.
بلندترین قله رشته‌کوه دنا، قله ب‍یژن 3 ( قله قاش مستان )، 4450 متر ارتفاع دارد و در 35 کیلومتری شمال‌غربی یاسوج قرار دارد. شهر سی‌سخت مرکز شهرستان دنا در دامن این کوه جای گرفته است.
با توجه به طول زیاد و ارتفاعات گوناگون، بارش سالانه در این کوه از 600 تا 1800 میلی‌متر متغیر است و رودهای بسیاری از آن سرچشمه می‌گیرند که در میانشان می‌توان از بشار، خرسان، ریگان، ماربر، مهریان، کوه گل، دیاشم، سریز، تیزاب و دژکرد نام برد.
رشته‌کوه زیبای دنا
رشته مرکزی دنا، از گردنه بیژن به ارتفاع 3200 متر تا گردنه مورگل غربی به ارتفاع 4100 متر ادامه دارد و دارای 18 قله بالای 4000 متر است، بلندترین قله رشته‌کوه دنا و همچنین رشته‌کوه زاگرس قله قاش مستان یا همان قله بیژن 3 است.
قلل دیگر این رشته از گردنه بیژن به ترتیب عبارتنداز: بَردآتش، سی‌چان 1، 2 و 3، حوض‌دال، کرَسُمی شرقی، کَرسُمی غربی، تنگه‌راه (حرا)، بیژن 1 (ماش)، کپیری، بیژن 2 (برج آسمانی)، قِزِل قله، هِرم، کیخسرو، بن‌رو، بیژن 3 (قله قاش مستان)، قبله، مورگل، مورگل غربی (پازنک) و مورگل شمالی.
در جناح مركزی دنا قله مورگل نيز از محور روستای كرمی در كنار جاده ياسوج – ميمند می‌توان در مسير رودخانه كره تا نومون اول رسيد و از مسير تنگ زولدون از ديواره زير قله صعود كرد و ابتداء به قله کل گردل رسيد و سپس به سمت شرق و از روی خط‌الرأس‌ اصلی حركت نمود و به قله مورگل ( دومين قله دنا ) رسيد. ارتفاع قله مورگول 4425 متر می‌باشد.
از ديگر قله‌هايی كه در جبهه مركزی قرار دارند و از جنوب و از مبدأ سی‌سخت می‌توان به آنها صعود كرد سی‌چانی و بردآتش هستند كه از دو مسير گردنه بيژن و دره سی‌چانی قابل دسترسی هستند كه در مدت يک روز می‌توان به آنها صعود كرد.
رشته شمال‌غربی دنا
این رشته را که اصطلاحاً جناح غربی گفته می‌شود، از گردنه مورگل غربی و قله‌های کاسه خفر شروع و به قله کل قَدویس ختم می‌گردد که دارای 21 قله بالای از 4000 متر است.
قلل رشته شمال‌غربی دنا به ترتیب از گردنه پوتک عبارتنداز:
قلل کاسه خفر شامل: کل گردل، تل گردل و لوکوره
قلل کاسه پوتک شامل: پوتک، ایستگاه، قلات بزی و آب سپاه و فردای قیامت
قلل کاسه خرسان شامل: خرسان شرقی، خرسان غربی، کل فرهاد، کل چال ولی
قلل سه قپه شمالی شامل: کل شیدا، کل بلبل و کل قدویس
کل پازنی، کل شور و چات سوز
این منطقه بکرترین و دور از دسترس‌ترین قلل دنا را در خود جای داده است. تنها چند مسیر محدود برای رسیدن به ارتفاعات این بخش وجود دارد که بیشتر آنها نیز در زمستان غیرقابل استفاده هستند.
در مورد صعود زمستانی برخی از قلل بخش غربی دنا اطلاع دقیقی در دست نیست. اما به احتمال بسیار قوی برخی از قلل این بخش از جمله قلات بزی، خرسان شرقی، خرسان غربی و چال وهلی در زمستان صعود نشده‌اند.

موقعیت مکانی قله‌های رشته‌کوه دنا
رشته فرعی شمال دنا
این رشته کمتر شناخته شده و کمتر مورد صعود قرار گرفته است، دارای 4 قله بالای 4000 متر است که به نام اهرام لوُکوره نیز خوانده شده‌اند. قلل این مسیر به ترتیب از روستای خفر عبارتنداز: حوض‌دال شمالی، آب اسپید، کل اُواَرزنی و کَل اَسد که به گردنه پوتک ختم می‌گردد.
رشته جنوب شرقی
این رشته را اصطلاحاً جناح‌شرقی می‌گویند که از گردنه بیژن و قله برف کرمو (4111 متر) آغاز شده و تا قله پازن پیر به ارتفاع 4280 متر ادامه دارد و دارای 9 قله بالای 4000 متر به نامهای: برف کِرمو، نمک، کل خرمن، نول شمالی، نول جنوبی، قاش سرخ، تاپو، رمُبسه و پازن پیر است.
برای صعود به پازن پير كه بلندترين قله جناح شرقی دناست می‌توان از مسير تنگ كبوتری در جاده ياسوج ـ‌ دهستان كاكان نيز گذشت و از مجرای تنگ خرسی از جناح شرقی قله صعود كرد و به قله رسيد.
البته مسير اصلی و عمومی صعود به اين قله از مبدأ چشمه آب نهر واقع در جاده ياسوج به كاكان می‌باشد. که ابتدا از کوه‌های چال کلاغ و سپس از گردنه خطير سوخته می‌گذريم و سپس به منطقه گاودانه در پايه اصلی صعود به کوه دنا می‌رسيم.
قلل مشهور رشته‌کوه دنا
قله قاش مستان یا بیژن 3 بلندترین قله دنا
قله قاش مستان با ارتفاع 4450 متر بلندترین قله دنا محسوب می‌گردد که پس از قله حوض دال بیشترین آمار نفرات صعودکننده را داراست. سابقه اولین صعود به قله قاش مستان به سال 1333 توسط پیشکسوت کوهنوردی ایران آقای جلیل کتیبه‌ای برمی‌گردد.
وجه تسمیه قله قاش مستان
عشایر و محلی‌های لرزبان به مکان‌های تجمع شبانه و ظهرگاهی کل و بزهای وحشی ” قاش ” می‌گویند. به گونه نَر علاوه بر کَل، پازن نیز گفته می‌شود. پازن‌ها در فصل جفتگیری به این مکان‌های تجمع بزها رفته و برای انتخاب گونه ماده به رقابت با سایر نرها می‌پردازند.
کوبیدن سُم‌ها بر روی صخره‌ها و سر و صدای ایجاد شده از این بابت، یکی از دلایل نامیدن کَل‌ها به نام پازن است. این مراسم به گونه‌ای صورت می‌گیرد که گویی نَرها مست و مدهوش جفت‌یابی هستند و بدنبال جفت خود می‌گردند. لذا با این تفسیر ” قاش ” را به مکان تجمع کل و بزها و ” مستان ” را به جمع کل‌های مست جفت‌یابی نسبت داده و این کوه را ” قاش مستان ” نامیده‌اند.
راهنمای صعود به قله قاش مستان (بیژن 3)
رایج‌ترین و ساده‌ترین راه صعود به قله قاش مستان از روستای خفر پادنا آغاز می‌شود. از روستا دو مسیر به جانپناه وجود دارد. مسیر سمت چپ کوه‌دژ که مسیر ساده‌تر و کوتاه‌تر است و مسیر سمت راست کوه‌دژ یا مسیر آبشار، که طولانی‌تر ولی باصفاتر است.
از روستا و در میان باغ‌های سیب، آلو، گردو و سپیدار، مسیر دره آبشار را در پیش بگیرید و بعد از حدود 5 ساعت کوهپیمایی و گذر از بالا دست آبشار بزرگ خفر، به جانپناه قاش مستان در ارتفاع 3000 متری خواهید رسید.
آب برفچال قاش مستان از کنار جانپناه می‌گذرد لذا برای تهیه آب مشکلی نخواهید داشت.
ظرفیت جانپناه قاش مستان محدود است بنابراین معمولا باید چادرها را در جوار جانپناه برپا نمایید و شبی پرستاره را در جبهه شمالی خط‌الرأس مرکزی دنا سپری کنید.
با توجه به پیدا نبودن جانپناه در مسیر حتما باید با راهنما و اطلاعات کافی مسیر را پیمود. البته از تنگ آبشار خفر نیز از بین باغ‌ها مسیری به جانپناه وجود دارد که راه آن از مسیر تنگ‌هال غریبون دورتر است ولی با صفا و پرآب‌تر است.

مسیر صعود به قله قاش مستان
صبح روز بعد مسیر قله را در پیش گرفته و بعد از 6 ساعت یخچال بزرگ و پربرف قاش مستان را پشت سر بگذارید در اینجای مسیر استفاده از کرامپون یا یخشکن جهت ایمنی صعود توصیه می‌گردد.
سپس به زیر قله می‌رسید گرچه یک ساعت انتهایی مسیر، پر شیب و ریزالی است و با توجه به ارتفاع بالای 4000 متر کمی خسته‌کننده می‌نماید اما نمای قله زیبای مورگل و آبشارهای یخ‌زده در میان صخره‌های خشن زیر قله‌ها، خستگی را از تن بیرون می‌کند.
به خط‌الرأس که برسید باد شدیدتر خواهد شد. قدم‌های آخر را که بردارید به قله زیبای قاش مستان این بلندترین قله زاگرس می‌رسید. از روی قله می‌توانید خط‌الرأس دنا را از شرقی‌ترین قله “پازن پیر” تا غربی‌ترین قله “کل قدویس” تماشا کنید.
از فراز قله قاشمستان قلل کل خرمن باشکوه، نول‌ها، برف کرمو، حوض‌دال، مورگل، قلل کاسه خفر و همینطور قله‌هایی که آرام و با غرور به دوردست‌ها می‌نگرند دیده می‌شوند.
جانپناه فلزی در مسیر قله قاش مستان
در این میان باید دقت داشته باشید که اگر موفق به صعود شده‌اید قبل از ساعت 14:30 دقیقه آماده بازگشت به سمت پناهگاه شوید و اگر تا قبل از ساعت 14 موفق به صعود به قله نشده‌اید ریسک نکنید و قید صعود به قله را بزنید و بازگردید، چرا که مسیر طولانی و خسته‌کننده‌ای بر روی یخچال در پیش دارید. مسیر بازگشت از یخچال را در پیش بگیرید و قبل از غروب آفتاب خود را به جانپناه برسانید.
در مسیر صعود به قله قاش‌مستان
شب را در جانپناه به استراحت بپردازید و صبح روز بعد مسیر روستای خفر را از مسیر پاکوب در پیش بگیرید ( مسیر آبشار برای بازگشت توصیه نمی‌شود ) و با گذشتن از کنار جویبارها و آبشارهای متعدد به روستا رسیده و ناهار را نیز می‌توانید در سفره‌خانه سنتی روستای خفر میل کنید و به صعود خود خاتمه دهید.
مسیر دیگر صعود قله قاش مستان در دنباله صعود رشته و قله بن‌رو می‌باشد که می‌توان از مسیر کوهپیمایی روی گردنه بن‌رو با صرف 30 دقیقه زمان به گردنه مورگل رسید و از آنجا به قله قاش مستان دست یافت.
راه دیگر که فنی می‌باشد و کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، راه صعود جنوبی از روی گردنه بن‌رو درست زیر قله قاش مستان است که حدود 15 متر در انتهای صخره‌های مسیر احتیاج به حمایت با طناب دارد، و از روی گردنه طی 30 دقیقه به قله می‌رسیم.
راهنمای صعود به قله قاش مستان
نکات مهم برای صعود به قله قاش مستان ( بیژن 3 )
مردم روستای خفر بسیار مهمان نوازند و در روستا امکان اقامت وجود دارد؛
در سفره‌خانه سنتی کیخسرو امکاناتی از قبیل پارکینگ و اتاق‌هایی برای اسکان وجود دارد. شماره تماس: 09136270507 و 03153574405 آقای عمادی؛
خانه کوهنوردان برج آسمان در روستای خفر پذیرای کوهنوردان است. تلفن تماس 03223672148؛
در صورت لزوم می‌توان برنامه صعود به قله را از روستا به صورت یک روزه سنگین نیز اجرا کرد و با کوله سبک صبح زود از روستا حرکت کرد و شب به روستا بازگشت؛
داشتن کرامپون و یخشکن و کفش کوهنوردی مناسب برای صعود به قله در فصل بهار ضروری است.
رشته‌کوه زیبای دنا / قله سیچانی از مسیر گردنه بیژن
غارها و چشمه‌ها و رودخانه‌های رشته‌كوه دنا
كوه دنا سه غار دنگزلو، نول، غار يخ و چشمه‌های زيادی دارد كه از جمله آنها به چشمه‌ ميشی، شرنيک و اسپيد به عنوان مهم‌ترين چشمه‌های آن می‌توان اشاره كرد. از میان رودخانه‌هایی که از این قله سرچشمه می‌گیرند می‌توان از ریگان، ماربر، میریان، کوه گل، سریس، تیزاب و دزکرد نام برد.

حيات وحش رشته‌كوه دنا
حيات وحش اين منطقه نيز در گذشته غنی بوده و تنوع وحوش در كليه مناطق دنا كاملا مشهود بوده است.
خرس‌های قهوه‌ای بزرگ، كبک دری، عقاب، كركس، هما، پلنگ، گرگ، گربه وحشی به ويژه گونه سياه گوش، سمور، راسو، سنجاب ايرانی، شاهين، بحری، كبک، سنگ چشم، كمركوهی، چكاوک (انواع كيسه‌دهان)، بز و پازن از گونه‌های مختلف جانوران دنا هستند. كل، قوچ و ميش نيز در منطقه حفاظت شده دنا در حال ازدياد نسل هستند.
پوشش گیاهی دنا
بلوط، ارزن، بادام وحشی، گلابی وحشی، بيد و پوشش علفی و بوته‌يی شامل گون، علف پشمكی، جو وحشی، پياز كوهی و ريحان كوهی.
وجه تسمیه اسامی قله‌های بالاتر از ۴۰۰۰ متری دنا به ترتیب ارتفاع:
1- قاش مستان (بیژن ۳) (۴۴۵۹ متر) : وجه تسمیه بیژن همان افسانه معروف شاهنامه می‌باشد. اما نام قاش مستان به علت وجود شکاف و قاش انتهای قله می‌باشد که کل و بزهای منطقه در فصل جفت‌گیری و مست شدن به این شکاف می‌آیند.
۲- مورگل (۴۴۲۶ متر) : به علت گلهای زیبا و ریز و مورچه مانند که در فصل تابستان در بین شکاف‌ها و صخره‌های قله می‌روید که به آن گل مروارید نیز می‌گویند.
۳- برج آسمانی (بیژن ۲) (۴۳۹۵ متر) : وجه تسمیه بیژن همان افسانه معروف شاهنامه می‌باشد. اما نام برج آسمانی به علت شبیه برج بودن نوک قله می‌باشد.
۴- قزل قلعه (قزل قله) (۴۳۸۰ متر) : به علت سرخ رنگ بودن خاک جبهه جنوبی قله به آن قزل قله یا قله سرخ رنگ می‌گویند، اما با توجه به نمای شرقی قله که شکل یک برج قلعه مانند می‌باشد به آن قزل قلعه نیز می‌گویند.
۵- حوض دال مرکزی (۴۳۰۵ متر) : به علت وجود شکل حوض مانند زیر قله «سمت غرب پناهگاه» که عقاب (در زبان محلی به آن دال می‌گویند) در آنجا می‌نشیند و چون در جبهه مرکزی واقع شده به آن حوض دال مرکزی می‌گویند.
۶- ماش (بیژن ۱) (۴۳۴۰ متر) : وجه تسمیه بیژن همان افسانه معروف شاهنامه می‌باشد. اما نام ماش به علت وجود تل ماشکی در یال شمالی قله می‌باشد که در قدیم آنجا ماش کاشته می‌شده‌است.
۷- کل قدویس (۴۳۴۰ متر) : محلی‌های منطقه چون این قله از بقیه قله‌های اطراف بلندتر بوده آنرا مکانی مقدس می دانستن و به همین علت به آن کل قدویس می‌گویند (کل در زبان محلی به بلندترین نقطه گفته می‌شود)
۸- کل شیدا (۴۳۲۰ متر) : به علت تیغهٔ بودن و به صورت آشفته و پراکنده بودن این تیغه‌ها (کل در زبان محلی به بلندترین نقطه گفته می‌شود)
۹- بن رو (۴۳۳۰ متر) : به علت دره بن رو که در زیر جبهه جنوبی قله قرار دارد (بن رو به معنی رودی که از بن کوه یا زیر کوه می‌گذرد)
۱۰- کل بلبل (۴۳۰۰ متر): : بر اساس نامی می‌باشد که در نقشه‌های سازمان جغرافیایی ارتش در سال ۱۳۵۶ به آن تعلق گرفته ، انتخاب شده‌است.
۱۱- پوتک (۴۳۰۰ متر) : نام خود را از کاسه پوتک که در زیر قله وجود دارد و یکی از قسمت‌های دیدنی دنا می‌باشد گرفته‌است.
۱۲- هرم (۴۳۰۰ متر) : به علت شکل هرمی و مثلث مانند آن از سمت جبهه شمالی می‌باشد.
۱۳-پازن پیر (۴۳۰۰ متر) : به علت وجود پازن‌های که بخاطر مسیر طولانی قله کمتر شکار می‌شدند و اکثراً تا پیر شدن آنجا بودند، به آن پازن پیر می‌گویند.
۱۴- کرسومی غربی (۴۲۷۰ متر) : بر اساس نامی می‌باشد که در نقشه‌های سازمان جغرافیایی ارتش در سال ۱۳۵۶ به آن تعلق گرفته ، انتخاب شده‌است. چون دو قله نزدیک به هم می‌باشند به قلهٔ در سمت غرب، کرسومی غربی می‌گویند.
۱۵- لوکوره (۴۲۶۵ متر) : بر اساس نامی می‌باشد که در نقشه‌های سازمان جغرافیایی ارتش در سال ۱۳۵۶ به آن تعلق گرفته ، انتخاب شده‌است.
۱۶- تل گردل (۴۲۶۰ متر) : به علت نیمه دایره بودن قله و اینکه شبیه یک تل خاکی می‌باشد به این نام معروف شده‌است.
۱۷- کرسومی شرقی (۴۲۵۰ متر) : بر اساس نامی می‌باشد که در نقشه‌های سازمان جغرافیایی ارتش در سال ۱۳۵۶ به آن تعلق گرفته ، انتخاب شده‌است. چون دو قله نزدیک به هم می‌باشند به قلهٔ در سمت شرق، کرسومی شرقی می‌گویند.
۱۸- حرا (تنگه راه) (۴۲۴۰ متر) : نام خود را از تنگه ای در جهبه جنوب شرقی خود گرفته‌است.
۱۹- کل گردل (۴۲۳۰ متر) : به علت شکل نیمه دایره بودن قله (کل در زبان محلی به بلندترین نقطه گفته می‌شود)
۲۰- قلات بزی (۴۲۲۶ متر) : اشاره به مکان خاص و پرآب برای بز کوهی
۲۱- کپیری (۴۲۱۰ متر) : به علت وجود منطقه ای سرسبز و پرآب و وسیع به همین نام در زیر جبهه جنوبی قله می‌باشد.

۲۲- چات سبز (۴۲۰۰ متر): نام خود را از منطقه ای به همین نام که در زیر قله می‌باشد برگرفته است.
۲۳- پازنک (مورگل غربی) (۴۲۰۰ متر) : به علت وجود پازن‌های جوان در منطقه و همین‌طور به علت قرارگیری در غرب قله مورگل به آن مورگل غربی نیز گفته می‌شود.
۲۴- سی چانی (۴۱۹۰ متر) : به علت اینکه سه قله در کنار هم هستند به سه چانه خمیر نان تشبیه شده‌است، که به اختصار به آن سیچانی می‌گویند.
۲۵- کل خرمن: (۴۱۹۰ متر) : به خاطر شکل قله از دور که شبیه انباشته گندم خرمن می‌باشد (کل در زبان محلی به بلندترین نقطه گفته می‌شود)
۲۶- قبله (کمر قبله) (۴۱۸۴ متر) : به علت اینکه نوک قله به سمت قبله می‌باشد و همچنین درهٔ در زیر یال شمالی قله که به کمر قبله معروف می‌باشد.
۲۷- رمبسه (۴۱۸۰ متر) : نام خود را از دره به همین نام و در جبهه شمالی خود گرفته، در این تنگه قسمت‌های از آن ریزش کرده و در انتهای دره به صورت سنگ‌های کوچک و بزرگ پراکنده شده‌است.
۲۸- آب سپاه (۴۱۷۰ متر) : نام خود را از روستایی در زیر خود گرفته‌است، البته به آن آب سپا نیز گفته می‌شود که به معنی آب دارای سه پا می‌باشد. (تنگه ای در نزدیکی روستا که از این قله و از سه جهت، آب در آن جاری بوده و سپس یکی می‌شده‌است)
۲۹- چال وهلی (۴۱۶۰ متر) : محلی که در آن درخت وهل (سرو کوهی) می‌روید.
۳۰- کل شور (۴۱۳۰ متر) : نام خود را از تنگهٔ که در شرق قله و به نام میشک شور می‌باشد گرفته‌است. (کل در زبان محلی به بلندترین نقطه گفته می‌شود)
۳۱- خرسان شرقی (۴۱۳۰ متر) : نام خود را از تنگ شمالی خود به نام خرسان گرفته‌است و به علت شرقی بودن نسبت به قلهٔ کناری و نزدیک خود به آن خرسان شرقی می‌گویند. خود خرسان نیز به معنی تعداد زیاد خرس در یک محل می‌باشد.
۳۲- نول شمالی (۴۱۳۰ متر) : در زبان پهلوی یا پارسی میانه به معنای جویبار زلال و خروشان می‌باشد. چون دو قله نزدیک به هم می‌باشند به قلهٔ شمالی، نول شمالی می‌گویند.
۳۳- خرسان غربی (۴۱۲۰ متر) : نام خود را از تنگ شمالی خود به نام خرسان گرفته‌است و به علت غربی بودن نسبت به قلهٔ کناری و نزدیک خود به آن خرسان غربی می‌گویند. خود خرسان نیز به معنی تعداد زیاد خرس در یک محل می‌باشد.
۳۴- کل اسد خانی (۴۱۲۰ متر) : به علت وجود منطقه شکار خوب در زیر قله به این نام مشهور است.
۳۵- هلی (۴۱۱۲ متر) : به علت اینکه نسبت به دو قله قبل و بعد از خود دارای جلورفتگی می‌باشد به این نام معروف شده‌است.
۳۶- قاش سرخ (۴۱۱۰ متر) : علت این نام به خاطر وجود منطقه ای به همین نام در زیر دیواره‌های جنوبی می‌باشد که خاک آن سرخ رنگ است.
۳۷- کل گایونه (۴۱۱۰ متر) : نام خود را از تنگهٔ در زیر قله و در سمت جنوب غربی برگرفته است. (کل در زبان محلی به بلندترین نقطه گفته می‌شود)
۳۸- کل پازنی (۴۱۰۰ متر) : اولین بلندی دنا که در آن پازن دیده می‌شود.
۳۹- ایستگاه (۴۱۰۰ متر) : به علت وجود منطقه ای خاکی و مسطح در زیر قله که به صورت یک استراحت گاه می‌باشد.
۴۰- اشکفت (۴۱۰۰ متر) : به علت وجود یک شکاف در زیر قله به آن اشکفت می‌گویند.
۴۱- کل اوآرزنی (۴۱۰۰ متر) : به علت اینکه آب در زیر قله به صورت آربیز (تشت مخصوص خیساندن برنج) جریان پیدا می‌کند. (کل در زبان محلی به بلندترین نقطه گفته می‌شود)
۴۲- برف کرمو (۴۱۰۰ متر) : به علت متخلخل شدن برف آن در اواخر تابستان مانند اسفنجی می‌شود که کرم آن را سوراخ کرده‌است.
۴۳- تاپو (۴۱۰۰ متر) : نام خود از تنگهٔ در زیر قله به همین نام گرفته‌است.
۴۴- بردآتش (۴۰۹۰ متر) : به علت اینکه سنگ‌های منطقه در اثر برخورد صاعقه سوخته و سیاه شده‌است. (به عبارتی بردآتش به معنی سنگ آتش گرفته می‌باشد)
۴۵- کل آب اسپید (۴۰۸۰ متر) : نام خود از چشمهٔ آب اسپید که در جبهه غرب آن قرار دارد گرفته‌است. (کل در زبان محلی به بلندترین نقطه گفته می‌شود)
۴۶- نول جنوبی (۴۰۸۰ متر) : در زبان پهلوی یا پارسی میانه به معنای جویبار زلال و خروشان می‌باشد. چون دو قله نزدیک به هم می‌باشند به قلهٔ جنوبی، نول جنوبی می‌گویند.
۴۷- فردای قیامت (۴۰۵۰ متر): به علت طولانی بودن و بلند به نظر آمدن نمای جنوبی از روستای زیر دست قله می‌باشد. (به عبارتی برای رسیدن به این قله باید تا فردای قیامت راه بروی)
۴۸- مورگل شمالی (۴۰۵۰متر) :به علت قرارگیری در سمت شمال قله مورگل می‌باشد
۴۹- کل فرهاد (۴۰۴۰ متر): نام خود را از چشمهٔ در زیر قله گرفته‌است.
۵۰- حوض دال شمالی (۴۰۳۰ متر) : به علت وجود شکل حوض مانند زیر قله «سمت شرق» که عقاب (در زبان محلی به آن دال می‌گویند) می‌نشیند و چون در جبهه شمالی واقع شده به آن حوض دال شمالی می‌گویند.
۵۱- نمک (۴۰۳۰ متر)‌: به علت وجود چشمه نمک و تنگ نمک در دامنه جنوبی قله که در تنگ کوه گل سی سخت می‌باشد. (چون چشمه و تنگه در زمستان عین نمک سفید پوش می‌شود به این نام معروف شده‌اند)
۵۲- لای نخود (۴۰۰۵ متر) : نام خود را از گردنهٔ در مسیر قله قرار دارد گرفته‌است.

رشته‌کوه دنا
ویژگی‌های جغرافیایی
شهرستان دنا در 35 کیلومتری شمال غربی یاسوج به مرکزیت شهر سی‌سخت به ارتفاع 2200 متر از سطح دریا قرار دارد، این شهرستان 63 روستا دارد كه 51 روستا در قسمت جنوبی و 12 روستا در قسمت شمالی آن واقع شده‌اند.
طول خط‌الرأس هوايی آن 80 كيلومتر است كه قله با ارتفاع بيشتر از 4000 متر از سطح دريا آن را شكل داده‌اند. اختلاف ارتفاع پايين‌ترين نقطه‌های كوه‌پايه تا قله‌ها گاه تا 3000 متر می‌رسد.
جبهه جنوبی دنا، ديواره‌ای و كوه‌پايه‌های آن پوشيده از جنگل‌های بلوط است (سمت شرقی و شمال شرقی استان كهكيلويه و بويراحمد) و جبهه شمالی آن، خشک و نيمه خشک است (جنوب استان اصفهان و شمال غربی استان فارس) برای سهولت مطالعه، در طرح پژوهش و شناسايی منطقه دنا، كه توسط محققان N.G.O.

كانون پژوهش و شناسايی زاگرس (كانون سبز فارس) و به مدت پنج سال انجام شد كوه دنا براساس وضعيت توپوگرافی منطقه و سهولت مبادی صعود به قلل آن به 4 قسمت تقسيم شده كه از جبهه شمال غربی شروع می‌گردد.
شهر سی‌سخت مرکز شهرستان دنا از استان کهگیلویه و بویراحمد است که در فاصله 35 کیلومتری از یاسوج مرکز این استان قرار دارد. برای رفتن به یاسوج می‌توان از استان خوزستان از راه بهبهان و از استان فارس از راه شیراز و یا اقلید و از استان چهار محال و بختیاری از راه لردگان و از استان اصفهان از راه سمیرم استفاده کرد.
در چند سال گذشته به‌دليل افزايش جمعيت، سلاح‌های غيرمجاز، توسعه راه‌ها و شكار و صيد بی‌رويه، جمعيت وحوش در اين منطقه تا حد زيادی كاهش يافته است.
كوه‌های بلند زيباترين، تماشايی‌ترين و باهيبت‌ترين تجلی دستگاه آفرينش به‌شمار می‌روند؛ كوه دنا و شهرستان دنا به‌دليل ارزش‌های متعدد، كوهستانی بودن و وجود عشاير زياد در دامنه‌های آن، اهميت ويژه‌ای برای مردم استان و كشور دارد.
«سی‌سخت» در دامنه‌های دنا در 36 كيلومتری مركز استان مانند نگينی سبز بر دامنه این رشته‌كوه است كه آب و هوای بسيار مطبوع و معتدل كوهستانی دارد و در ميان كوه‌های سر به فلک كشيده، چشمه‌ها، آبشارها، باغ‌های انگور و گردو و سيب دارد.
منطقه حفاظت شده دنا یکی از غنی‌ترین منابع گیاهان داروئی و غیر داروئی کشور است و منطقه کهگیلویه و دامنه‌های زیبای دنا سرشار از جاذبه‌های طبیعی است. همچنين انگور، سيب، گردو و عسل از سوغاتی‌های اصلی اين شهرستان به‌شمار می‌آيند.
شهر باستانی دينار
شهر باستانی دينار از آثار به‌جا مانده از دوره ساسانی در اين شهرستان است؛ اين شهر باستانی منطقه‌ای بسيار وسيع در زير ديواره جنوب غربی در بويراحمد سفلی است كه اكنون به‌شكل مخروبه درآمده است و اهالی روستاهای اطراف آن از ساروج‌ها و سنگ‌های آن برای ساختمان استفاده می‌كنند.
از نظر تنوع زيستی، اين شهرستان در نوع خود در كشور و حتی در جهان بی‌نظير است كه از تعداد تيره‌های شناسايی شده در اين شهرستان حدود 90 تيره از 150 تيره گياهی كشور 360 تيره گياهی جهان هستند؛ اين در حالی است كه كوه دنا به تنهايی حدود 60 درصد تيره‌های گياهی كشور و 25 درصد تعداد گل تيره‌های گياهی جهان را دارد.
سجاد صابری