سفر اصحاب رسانه اصفهان به سرزمین پرتیکان / مهم‌ترین چالش فریدن، محرومیت این شهرستان است

اصحاب رسانه و اعضای خانه مطبوعات استان اصفهان در سفری یک روزه به فریدن با فرهنگ و رسوم مردم این سرزمین آشنا شدند.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی طبیعت گردشگران، در فلات مرکزی ایران و میان کوه‌های پراکنده زاگرس سرزمینی خرم به نام پرتیکان وجود دارد که در گذشته مسکن قبیله پارتاکنیان بوده است.
پارتاکنیان مردمانی دلیر بودند و قبیله ای از قبایل ماد که در برابر آشوریان ایستادگی نمودند. نماد رشادت این قوم، دلیرمردی به نام کاوه است که کهنه پیشبند چرمینش به بیرق خونخواهی و عدالت طلبی بدل گردید و در سایه عدل فریدون پاک نهاد پرچم ملی ایرانیان و مظهر شگون و شکوه قرار گرفت.
ابومسلم فریدنی مشهور به خراسانی نیز در برابر بیداد امویان قیام نمود تا ظلم ستیزی کاوه بی وارث نماند.ایالت پرتیکان با دو شاهراه مهم ری- پرتیکان و پرتیکان- شوش به دیگر شهرهای مهم ایران متصل می گردید. این سرزمین خوش آب و هوا بارها توسط افغان ها،سربازان کریم خان زند، نادرشاه و قاجاریان تحت تاخت و تاز قرار گرفت. امروزه بخش اعظم این ایالت فریدن نامیده می شود که میان دو رشته کوه قرار دارد یکی که در امتداد شمال است و فریدن را از کرون و دهق جدا می سازد و دیگری رشته کوهی در جنوب غربی است و فریدن را از چهار محال جدا می سازد. در زمان رضاخان داران به مرکزیت فریدن بزرگ برگزیده شد ولی بدلیل ویژگی خاص اقلیمی و دوری از مرکزاستان، بخش شهرنشین این منطقه همچنان بافت روستایی خود را حفظ کرده بود.
در سال ۱۳۴۰ با عبور جاده اصفهان – خوزستان تحولی در اقتصاد این منطقه بوجود آمد اما به دلیل افزایش جمعیت و پراکندگی مناطق پر شمار روستایی، دگرگونی چندان قابل توجه نبود. در سال ۱۳۵۸ این منطقه به دو شهرستان فریدن و فریدونشهر تقسیم شد. در سال ۱۳۸۳ بخش چادگان به شهرستان چادگان ارتقا یاقت وسپس در سال ۱۳۹۲ بخش بویین میاندشت به شهرستان واز شهرستان فریدن جداشد.در حال حاضر فریدن بزرگ شامل چهار شهرستان فریدن به مرکزیت داران ، فریدونشهر ،چادگان وبویین میاندشت می باشد و پس از اندک زمانی بخش کشاورزی پرچم دار توسعه فریدن گردید. در پرتو تنوع رنگ و نژاد این دیرینه بوم، مشاهیر و عارفانی زیسته اند که منشاء تحول در زمان خود و آینده بوده اند. بزرگانی چون محمد حسین صفای فریدنی (صفای اصفهانی)، محمد علی حکیم الهی فریدنی، محمد حسین مشایخ فریدنی، دکتر آنالویی و …
ویژگی قومی فریدن ممتاز، بی نظیر و شاید کم نظیر است. اقوام ششگانه دیر زمانی است که در این ناحیه به آرامش زیسته اند. طوایف فارس زبان از کهن ترین ساکنان هستند و به دلیل ارتباط محدود با نقاط دیگر اکنون نیز از واژگان متروک پارسی استفاده می کنند. طایفه لر بزرگ نیز که در زمان صفویان به بختیاری ها مشهور شدند، از نژادهای قدیم ایرانی هستند که از کوههای آرارات و قفقاز به سمت مغرب حرکت کرده و در محدوده جنوبی ماد قدیم و نیز در پرتیکان ساکن گردیدند. این مهاجران هند و اروپایی که از چندین هزار سال پیش در سرزمین های کوهستانی ایل بختیاری سکونت داشتند و به دو شاخه بزرگ هفت لنگ و چهارلنگ تقسیم
می شوند. شاه عباس صفوی تعدادی از خانوارهای شروانی ، ارمنی و گرج را به ایران کوچانید. این شهروندان جدید ابتدا در طبرستان سکنی داده شدند اما به دلیل نامساعد بودن آب و هوا به شهرستانهای داخلی ایران به ویژه فریدن نقل مکان نمودند. شاه سلیمان صفوی نیز تعدادی از طوایف ترک قزلباش مثل طوایف اینان لو- بیات- استاجلو و شاملو را در فریدن اسکان داد.
پس از تسلط افاغنه بر ایران، در ابتدا به سبب پایمردی ایل بختیاری، افاغنه در فریدن مشکلی نیافریدند ولی با سرپیچی حکمرانان ایالتی از علیمردان خان بختیاری و با سقوط اصفهان، فریدن نیز در تازش افغانها متحمل ویرانی زیادی گردید. علیمردان خان بختیاری که در زمان نادر شاه نیز با حکومت مرکزی در ستیز بود سرانجام اعدام گردید.
پس از اعدام علیمردان خان ۳ هزار خانواده چهارلنگ بختیاری از فریدن به خراسان و بخشی از طوایف عرب خراسان به ناحیه فریدن کوچانده شدند. این طوایف در روستاهای دره بید، دامنه و آشجرد اسکان داده شدند.
طوایف ترک و عرب منطقه در داران، دامنه، آشجرد و دره بید به زبان فارسی صحبت می کنند ولی در دیگر روستاها هر یک از اقوام و طوایف، زبان و اصالت خویش را حفظ نموده اند و با دیگر اقوام به آرامش در تعامل هستند .

شهرستـان فریـدن
فریدن در دوره ی هخامنشیان یکی از شهرهای مهم و آباد ایران آن زمان محسوب می شده است. فریدن در زمان قدیم «پرتیکان» نام داشته است و تنها جاده ای که آپادانا را به شوش متصل می نموده است از این منطقه عبــور می کرده است.
صنایع دستی در شهرستان فریدن عبارتاند از: قالی بافی، گلیم دو روی ساده و نقش دار، «ماشتا» که در گویش محلی به آن «مُشته» نیز گفته می شود (نوعی روانداز که بر روی کرسی می انداختند) و جاجیم. ارامنه این شهرستان هم چنین به زرگری، قلم زنی و کنده کاری روی سنگ نیز مشغول هستند
طرح های متداول قالی در این منطقه «لچک»، «ترنج»، طرح گل های رز، طرح «افشان با گلدان» و طرح «مام میهن» است.
تعدادی از روستاهای ارمنی نشین این منطقه عبارت بودهاند از پاهرا، شاور اوا، پاریشان، خسروآباد، گوران، قره کهریز، خرج آباد، خورزند، نصرآباد است. در این منطقه نیز دست بافت های گوناگونی وجود دارد که مهم ترین آن قالی بافی است.

سفر به دیار اقوام؛
هفته فرهنگی فریدن؛ فرصتی برای نکوداشت تنوع هنرها و فرهنگ‌ها
سفرنامه یک روزه فریدن از آن دست سفرنامه‌هایی است که نه تنها در خاطر ماندگار می‌ماند، بلکه خاطرات این دیار زیبا و دلنشین را هم ماندگار می‌کند.
ولایتی که تا همین چند سال قبل، با شهرستان‌هایی همچون بوئین میاندشت، چادگان و فریدونشهر ممزوج بود و از قومیت‌ها و نسل‌ها روی نقشه وطن را نشان داشت.
سفر خبرنگاران و شماری از اعضای خانه مطبوعات استان اصفهان به دیار فریدن بزرگ، آن هم به بهانه هفته فرهنگی این شهرستان و به دعوت مدیرانش، علاوه بر دید و بازدید کاری و رسانه‌ای، فرصتی برای دیدن و لذت بردن از فرهنگ و رسوم اقوام شش‌گانه این خطه سرسبز و سردسیر بود.
گذر به خنکایی که همیشگی است
فرصتی که از بامداد خنک بهاری با گذر از آخرین روستاهای تیران و کرون و رسیدن به شهر دامنه و داران فریدن آغاز شد و در اولین ایستگاه به روستای «درختک» و سرچشمه سراب زیبای این روستا رسید.
اجرای برنامه هفته فرهنگی فریدن همزمان با دهه کرامت در پارک پرتیکان شهر «دامنه» همراه با برنامه‌ها، سرود و مسابقات متنوع هم یک روز قبل از سفر ما به این خطه کوهستانی ترتیب و تدارک شده بود.
هر چند پیش از آن علیرضا روستایی، معاون فرماندار فریدن که در این سفر به همراه مریم عبداللهی، مدیر اداره فرهنگ شهرستان خبرنگاران را همراهی می‌کردند، روستای «نهرخلج» مرکز بخش زنده‌رود فریدن را معرفی کردند و به دلیل قرار گرفتن جاده اصلی اصفهان به چند استان در میانه این روستا، از آغاز احداث کندرو کنارگذر روستا و اتمام آن تا یکی دو ماهه آتی خبر دادند.
«دهق» یا به قول محلی‌ها «دِهه»، مقصد بعدی سفرنامه رسانه‌ای‌ها بود. مقصدی که در مسیر رفت و برگشتش آب و سبزی و طراوت، دو سوی خودروی حامل خبرنگاران را فراگرفته بود.
حضور در میانه چمن‌زاری وسیع و چشم‌نواز خبر از اجرای دیگر برنامه هفته فرهنگی فریدن بزرگ، در همین جا داشت. اهالی روستاهای مختلف بخش زنده‌رود و اطراف دهق آمده بودند، تا به تماشای جشنواره بازی‌های بومی محلی فریدن بنشینند.
جشنواره‌ای که با ورزش باستانی که ریشه در دل روستاها دارد آغاز شد و با اسب سواری سوارکاران، در حاشیه رودخانه پرآب دهق و چمن‌زار سرسبز روستا خاتمه یافت.

این پشمینه‌های دست بافت
مقصد بعدی در همین روستا و بهانه بازدیدمان یک کارگاه زنانه گلیم و جاجیم دست باف؛ مریم دهخدایی سرپرست این کارگاه است و به همراه ۱۰ بانوی ریسنده و پنج هنرمند بافنده، آثار اختصاصی خطه فریدن بزرگ از پشم گوسفند، به زیبایی هر چه تمام‌تر خلق کرده‌اند که به گفته وی، بخشی از این بافته‌ها را از همین روستای دهق به بازار امارات و ترکیه رسانده‌اند.
«چیگان»، در مسیر مقصد بعدی ما واقع شده و مسعود شفیعی، بخشدار مرکزی فریدن علت خاکی بودن جاده دسترسی به این روستا، البته از مقصد فرعی و نه اصلی را بدون متصدی بودن این محورها می‌داند.
طنین عرفانی اذان که بلند می‌شود، در ادامه مسیر و تا خاتمه اذان ما را به روستای «غرغن» می‌رساند. روستایی سابقا ارمنی‌نشین که دو سه نفر از ارامنه همچنان در این روستا زندگی می‌کنند.
نماز را در مسجد حضرت صاحب‌الزمان (عج) می‌خوانیم و سپس به دیدن کلسیای تاریخی سنت‌نشان غرغن می‌رویم. کلیسایی که طبق اسناد تاریخی در سال ۱۹۰۳ میلادی ساخته شده و در ۲۲ آبان ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۱۹۸۶۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
متولی کلسیا می‌گوید: تیرهای چوبی سقف کلیسا را با ارابه از خوانسار به این روستا آورده‌اند و هنوز هم ارامنه از اصفهان و تهران برای برگزاری مراسماتشان به این آبادی می‌آیند.
«سفتجان»، روستای خوش آب و هوا در ۱۱ کیلومتری داران است که فرزانه اسدی دهیار روستا می‌گوید حتی قابلیت تبدیل به دهستان شدن را هم دارد.
او مهمترین خواسته‌اش از مسئولان و بازتاب آن توسط خبرنگاران، تکمیل سالن ورزشی سفتجان است که در سال ۹۳ کلنگ خورده و هنوز افتتاح نشده است.
خانم اسدی با وجود زمان محدود سفرمان اصرار دارد که از حمام دوره قاجاریه سفتجان هم دیدن کنیم. حمامی که بخش‌های زیادی از آن مخروبه شده و نخاله و زباله محوطه پیرامونی و اندرونی آن را فراگرفته است.
هر چند سفرمان یک روزه است، اما مریم عبداللهی، رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌گوید: اجرای جشنواره فرهنگی در روستای «اسکندری» هم آخرین برنامه هفته فرهنگی این خطه است که در کنار رودخانه پرآب و خروشان اسکندری و درختان پرشمار اطراف آن برگزار خواهد شد.
نشست خبری، از آن دست برنامه‌هایی است که خبرنگاران تقریباً روزانه و هفتگی با آن سروکار دارند و قرار است در ادامه نشست خبرنگاران با فرماندار در محل فرمانداری فریدن در شهر داران برگزار شود.
علاوه بر فرماندار، معاون، بخشداران و شهردار دامنه نیز آقای عباسی را همراهی می‌کنند.
پس از معرفی شمای کلی فریدن بزرگ توسط فرماندار، خبرنگاران به روال همه نشست‌ها خودشان را معرفی می‌کنند و بلافاصله پرسش‌ها، دغدغه‌ها و خواسته‌هایی که مردم از آنان داشته‌اند را مطرح می‌کنند.