روستاهای هدف گردشگری تفت؛ چم و مبارکه
یزد کویری حدود ۹۰۰ روستا دارد که صرف‌نظر از ۳۰۰ روستای خالی از سکنه آن حداقل ۵۰۰ روستا امکان اینکه بتوانند تعطیلاتی آرام، دلپذیر و بدون درگیری‌های زندگی پرشتاب امروز را برای گردشگران رقم بزنند دارا است.
از روستاهای ییلاقی با آب و هوای کوهستانی گرفته تا روستاهایی کویری با خانه‌هایی از خشت و گل، که ستاره باران آسمان آنها به همه سبزه‌زارها و رودخانه‌های جاری و غیره می‌چربد.
در حال حاضر در استان یزد حدود ۵۰ روستای هدف گردشگری وجود دارد که حداقل‌هایی برای سفر به این روستاها وجود دارد، همه روستاهای هدف گردشگری حداقل یک جاذبه تاریخی یا طبیعی دارند.
روستاهای هدف گردشگری و زرتشتی‌نشین چم و مبارکه
دو روستای هدف گردشگری و زرتشتی نشین چم و مبارکه در مجاورت یکدیگر و در پیشکوه تفت قرار دارند .
وقتی از تفت به سمت یزد سرازیر می‌شویم، اولین روستا سمت راست جاده که به روستای چم چسبیده، روستای تاریخی مبارکه است مبارکه یکی از روستاهای زرتشتی نشین و نزدیک تفت است که سالیانه پذیرای تعداد زیادی گردشگر به ویژه گردشگران خارجی است.
سرو دوقلو که اهالی زرتشتی نشین آن را “سرو دوتا” می‌گویند از جاذبه‌های طبیعی این روستاست که قدمت سرو دو قلو را 550 سال تخمین زده‌اند و در نزدیکی آنها بقایای آتشکده کوچکی مشاهده می‌شود.
سرو دو قلوی روستای مبارکه یکی از چهار میراث طبیعی شهرستان تفت است که در سال 88 در فهرست آثار طبیعی به ثبت رسیده است، مدرسه، آتشکده و دخمه از مکان‌های دیدنی این روستاست.
در روستای چم نیز همانند روستای مبارکه هر سال جشن سده برگزار می‌گردد، علاوه بر ساختمان مدرسه چم دیگر جاذبه گردشگری آن آتشکده چم مربوط به سده‌های متأخر دوران‌های تاریخی پس از اسلام است که در شهرستان تفت، بخش مرکزی، روستای چم واقع شده است، این اثر در سال 86 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .
معرفی گورستان دخمه چم
تالاب : گورستانی مدور که اجساد مردگان آیین زرتشی را در آن می‌گذاشتند و استخوان شان در چاهی که استودان یا استخوان دان نامیده می‌شود ریخته شود.
نیم قرن پیش، برگزاری آیین مردگان در دخمه‌های ایران ممنوع شد و حالا زرتشتیان یزد اجسادشان را در قبرستانی کنار همین دخمه یعنی دخمه چم دفن می‌کنند.
حصار دور دخمه‌ها، دیوار مدور ضخیمی به شکل برج بود که از مصالحی نسبتا محکم و با دوام ساخته می‌شد و پلکانی زمین هموار را به درب دخمه‌ها متصل می‌کرد سطح داخلی دخمه به صورت پهنه گردی است که تمام آن با تخته سنگ‌های بزرگ مفروش شده و به قسمت‌های زیر تقسیم بندی می‌شود: نوار دایره انتهایی متصل به دیوار پیرامون دخمه مخصوص مردهاست، نوار دایره میانی بعد از قسمت مردها مخصوص زن‌هاست و نوار دایره داخلی بعد از زن‌ها مخصوص کودکان است.
نهایتا در مرکز دایره چاه استودان یعنی استخوان دان است که سنگ متحرکی به نام ارویس در ته آن چاه وجود دارد دخمه‌ها را کلا یکسان می‌ساختند، در و دیوار و سطح دخمه مشخصات و اندازه‌های معینی نداشتند بلکه بر حسب نیاز و جمعیت شهرها و روستاهای زرتشتی نشین بنا می‌شدند. دخمه‌ها را از خشت خام و گچ بنا می‌کردند تا مواد آلوده به زمین نرسد در ساختن دخمه اصولی همچون کوبیدن 4 میخ بزرگ، 36 میخ متوسط و 260 میخ کوچک بر زمین رعایت می‌شد صد نخ پنبه را یک ریسمان می‌کردند و سه بار آن ریسمان را دور تا دور دخمه به گرد این میخ‌ها می‌پیچاندند و اول سروش باج تا ویدوا مروتی می‌خواندند.
دکتر دلارام کی‌منش